Farklı inançlarda oruç geleneği

Her dinin kendine özgü inanç ve ibadetleri vardır. Bu inançlarında kendine has ibadet etme şekilleri var. Zerdüştlükte, Yezidilikte, Yahudilikte ve Hristiyanlıkta oruç ibadeti farklı şekilde farklı aylarda ve farklı günlerde yapılmaktadır. Peki oruç ibadeti farklı inançlarda nasıl yerine getiriliyor? İşte detaylar...

GENEL 27.04.2022, 13:16
Farklı inançlarda oruç geleneği

Zerdüştîlikte Oruç

Zertüştilik oruç uygulamasına karşıdır. Zerdüştîler, 'gerçek orucu' yemeden-içmeden kaçınmak değil; fiil (edim), düşünce ve konuşmalarda hataya düşmekten sakınmak şeklinde tanımlarlar.
 

Zerdüştîlerde büyük bir münasebet sayılan Jaşan töreni.Kaynak-ahuramazda pagaes sitesi.jpg

Bu nedenle de bedeni zayıflatıp, 'şer' (kötülük) karşısında zayıf düşürmesi sebebiyle Zerdüştî dininde oruç tutmak farz kılınmamıştır.
 

Zerdüştîlerde Şükran Günü anması. Kaynak-saednews.jpg

Zerdüştîlerde Şükran Günü anması / Fotoğraf: saednews

Bu dinin kutsal kitabının özetinden derlenen Vendidad isimli kitaptaki bir ibare şöyledir:

Midesini etle dolduran kimse, kendini iyi bir ruhla donatmış olacaktır. Böyle kimseler, gün boyunca hiçbir şey veya sadece et yemeden duran kimselerden daha iyi durumda kalacaktır. (Vendidad [Zend-Avesta I], IV, 46)

Ezdîlikte halk 6 gün, din adamları 80-90 gün oruç tutar

Zerdüştîlik, Maniheizm, Mitraizm, Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam tasavvufundan farklı ölçülerde etkilenen Ezidiler, aralık ayının ilk pazartesi gününden itibaren Güneş bayramında üç gün ve 18 Şubat'taki Hızır-İlyas bayramından önce üç gün olmak üzere yılda iki defa oruç tutarlar.

Din adamlarına mahsus olan oruç ise yılda seksen güne ulaşır…

Başlarına siyah başlık giydikleri için 'karabaşlar' (Kürtçesi ser reş) diye anılan Kavval tabakası, cemaatin âbid ve zâhidleri (ibadet ve dini merasimlerle uğraşan çilekeşleri) sayılırlar.

Tıraş olmayan, sakallarını kesmeyen, her türlü konfordan uzak duran, tütün ve alkol kullanmayan bu çilekeşler yılda doksan iki gün süreyle oruç tutarlar.

Ezdîler arasında her yıl Nisan ortasında  Çarşema Sor (Kırmızı Çarşamba) kutlanır. Bu bayram Hıristiyanlıkta Akito şenliğine denktir. Fotoğraf-A.jpg

Ezdîler arasında her yıl nisan ortasında Çarşema Sor (Kırmızı Çarşamba) kutlanır. Bu bayram Hıristiyanlıkta Akito şenliğine denktir

Yahudilikte Oruç

Yahudilikte öncelikle nefsi alçaltma vasıtası kabul edilen ve 'tzom' veya 'innah nefeş' kalıbıyla Eski Ahid'de kullanılan oruç ibadeti, "Canlarınıza cefa edeceksiniz!" emrinin bir gereği (Levililer 16/29) ya da Kral Davud'un yaptığı gibi (II. Samuel 12/16-18) Tanrı'ya dua öncesi yapılması gerekli bir hazırlık ritüeli olarak algılanmıştır.

Eski Ahid'in İşaya (58/3-8) bölümünde ise gerçek orucun kötülüklerden uzak durmak, mütevazı olmak, mazlumlara ve düşkünlere yardım etmek gibi iyi fiillerle desteklenmesi gerektiği bildirilmiştir. 

Küçük bayramda Yahudiler oruç tutarlar ve sonunda ziyafet vererek şenlik yaparlar. Büyük bayramları ise özel günlerden sayarlar.

Yahudilerde oruç, 'Tanit' olarak isimlendirilir. 'Teanet' kökünden gelmiş olup nefsine eza etmek anlamındadır.

Yahudilikte orucun birçok örneği vardır. Bu oruçlar Tevrat'ta kesin hükümlerle farz kılınmıştır.

Bu dinde oruç, her türlü yeme-içmeden tamamen uzak durmak manasına gelmektedir. Oruç, bir tövbe yöntemi olarak görülür.

Sadece tövbe edip günahlardan arınmak için değil, toplumsal felaketleri halkın günahkârlığının bir işareti olarak kabul ederek, Tanrı nezdinde tövbe edip affedilmek için de oruç tutulur. 

Oruç aynı zamanda Tanrı'ya dua etmeden önce yapılması gereken bir hazırlık ayini olarak da kabul edilir.

James Tissot tablosu,1896 yılı-Yahudilerin esaret ve  Babil sürgününü tasvir ediyor.  Kaynak-Vikipedi.jpg

Yahudi takviminde oruç günleri, yılın farklı günlerinde tutulan toplam altı oruçtan oluşmaktadır. Bunlardan ilki Tevrat kaynaklı olup diğerleri yaşanan acı olayların anısınadır.

Yahudi takviminin ilk ayı olan 'tişri' (ekim) ayının onuncu günü tutulan 'Yom Kippur' (Af/Bağışlanma günü) orucu, tövbe amaçlıdır.

Oruç tutulurken hayat tümüyle durur; yiyecek ve içecek mekânları dâhil bütün işyerleri kapalı kalır. Polis arabaları, ambulans ve itfaiye araçları dışında hiçbir taşıt caddelerde dolaşmaz. 
 

Jakup Weinles, Yom Kippur arifesini tasvir eden bir tablo yapmış. Kaynak-Stringerfixer.com_.jpg

Jakup Weinles, Yom Kippur arifesini tasvir eden bir tablo yapmış / Kaynak: Stringerfixer.com

'Tevet' (aralık-ocak) ayının onuncu günü Kudüs'ün Babilliler tarafından kuşatılması (MÖ 586) ve 'tamuz' (haziran-temmuz) ayının on yedinci günü Kudüs surlarının Babilliler tarafından aşılıp geçilmesi münasebetiyle de oruç tutulur. 
 

Babil Kralı Nebukadnezar'ın Yahudileri Kudüs'ten kovarken betimlemesi. Kaynak, Nuremberg tarihçesi.jpg

Babil Kralı Nebukadnezar'ın Yahudileri Kudüs'ten kovarken betimlemesi / Görsel: Nuremberg tarihçesi

Tevrat levhalarının tahrip edilip bu kitabın Kudüs'te yakılmasını anma münasebetiyle tek bir gün 'Tamuz Orucu' tutulur.
 

Babil Kralı Nebukadnezar'ın Kudüs'ü kuşatıp Kutsal Tapınak Bet Hamikdaş'ı yıktığı günü tasvir eden tablo Şalom gazetesi.jpg

Tişa BeAv orucu da yas tutanlar gibi yerde veya alçak taburelerde oturarak, 'Eha-Ağıtlar' okuyarak geçirilir. Bu, ortak keder günüdür. Tişa BeAv orucu her yılın 17 Temmuz Cumartesi akşamı gün batımında başlayıp ertesi gün, 18 Temmuz Pazar günü yıldızların çıkmasıyla sona erer.

Yahudiler 'Av' (temmuz-ağustos) ayının dokuzuncu günü Kudüs'teki mabedin yıkılışı anısına; Tişri ayının üçüncü günü önderleri Gedalya'nın öldürülüşü anısına; Adar (şubat-mart) ayının on üçüncü günü de Ester'in dindaşlarını kurtarmak için hayatını tehlikeye atması adına oruç tutmuşlardır. 
 

Yahudilerin Yom Kippur Bayramı.Kaynak-dunyadinleri.com_.jpg

Yahudilerin Yom Kippur Bayramı / Fotoğraf: dunyadinleri.com

Farz olarak kabul edilen tek oruç ise 'Kefaret' orucudur. İki umumi oruç, 'Yom Kippur' ve 'Tişa Beav' Yahudilikte büyük oruçlardır. Bu iki oruç daha uzun süre tutulduğu için başlıca büyük oruçlar olarak kabul edilmektedir.

Yahudilerde Tisa Beav anması-Kudüs  Ağlama Duvarı önü.jpg

Yahudilerde 'Tişa Beav' anması-, Kudüs Ağlama Duvarı önü

Gün batımı ile başlar ve sonraki günün akşam karanlığına kadar devam eder. Yahudiler, bu münasebetle 25 saat boyunca oruçlu kalırlar; su/sıvı içilmez, cinsel ilişkide bulunulmaz ve hatta sigara/tütün gibi şeyler tüttürülmez. 
 

23-24 Mart 2016 tarihinde Yahudiler tutulan oruçtan şenlikli Purim Bayramı'nı kutladılar. Kaynak-avlaremoz.com sitesi .jpg

23-24 Mart 2016 tarihinde Yahudiler tutulan oruçtan şenlikli Purim Bayramı'nı kutladılar / Görsel: avlaremoz.com

Yahudilerde cumartesi çok önemli bir gündür ve bu günde oruç tutulmaz. Cumartesiye rastladığında oruç ertesi güne bırakılır.

Oruç, şafağın sökmesinden iki yıldızın doğmasına kadar devam eden sürede tutulur. Kefaret orucu bunun dışında kalır, çünkü bir akşamdan diğer akşama kadar sürmektedir. 

Yahudilerde bu oruçlardan ayrı, 'Ester Orucu' diye bilinen pazartesi ve perşembe günleri tutulan bir oruç daha vardır.

İzdivaç gününde damadın tuttuğu oruca ilaveten, baba ve annenin ölüm yıldönümünde tutulan bir oruç söz konusudur. 'Sükût Orucu' diye adlandırdıkları ise sabahtan akşama kadar konuşmaktan sakınma orucudur.
 

Musevilerde cenaze merasimi tasviri. Kaynak- Varşova Milli Müzesi, Ressam Karczewski. Cenaze sahipleri ölüm sırasında, yeni çiftler ise nikah mü.jpg

Musevilerde cenaze merasimi tasviri / Kaynak: Varşova Milli Müzesi, Ressam Karczewski

Hıristiyanlıkta oruç 50 güne çıkarılmıştır ama bazı mezheplerde süreleri farklıdır

İncil'e göre İsa peygamber, oruç hakkında havarilerine gösterişten uzak ihlâslı biri olarak oruç tutmalarını nasihat etmiştir:

Oruç tuttuğunuz zaman, riyakârlar gibi mahzun çehreli olmayınız. Onlar oruç tuttuklarını insanlara göstermek için yüzlerini asarlar. Size derim ki onlar karşılıklarını aldılar. Sen oruç tuttuğun zaman başına yağ sür, yüzünü yıka ve oruç tuttuğunu sadece Peder'e göster. Peder'in sana mükâfat verecektir.

Hıristiyan dünyasında başlıca iki çeşit oruç vardır. 

Şükran orucu: Her hafta pazar günü icra edilen Evharistiya (Efkaristiya) töreninden (ekmek-şarap ayini) önce alkollü içki içmemek şeklinde eda edilir. Katoliklere ve Ortodokslara göre şükran orucu cumartesi akşamından veya akşam yemeğinden hemen sonra başlar. Ancak farklı Protestan mezheplerinde Evharistiya'dan üç saat önce başlar. Bu ibadet merasiminin bitiş zamanı bütün mezheplerde aynıdır. 
 

Eskiden kilise olan İstanbul Kariye Camisi'nde İsa'nın 5 bin kişiyi ekmekle doyurması tasviri. Bu münasebetle  Ekmek ve Şarap ayini yapılır-Kayn.jpg

Eskiden kilise olan İstanbul Kariye Camisi'nde İsa'nın 5 bin kişiyi ekmekle doyurması tasviri. Bu münasebetle "ekmek ve şarap ayini" yapılır

Kiliseye mensubiyet oruçları: Anglikan kilisesi dışındaki Hıristiyan mezheplerince benimsenen, fakat farklı biçimlerde uygulanan bu oruçların en önemlisi ve uzun sürelisi Hz. İsa'nın çölde kırk gün boyunca tuttuğu orucun anısını yaşatmak üzere IV. yüzyılda başlatılan ve Paskalya'dan önceki kırk güne denk gelen oruçtur. (ERE V, 765-770)
 

Paskalya münasebetiyle  Bulgar Ortodoks Sveti Georgi Kilisesi'nde de yapılan ayin. Yıl 2022-Edirne. Kaynak-ehsonhaber.com .jpg

Paskalya münasebetiyle Bulgar Ortodoks Sveti Georgi Kilisesi'nde de yapılan ayin, 2022, Edirne / Fotoğraf: ehsonhaber.com

'Lent' adıyla bilinen bu oruç, Hıristiyanlarca genelde Paskalya'ya hazırlık olarak yorumlanır. Dua ve tövbelerle bezenmiş böyle bir oruç/perhiz sayesinde kişinin kabahat ve günahlardan (manevi kirler) temizlenmiş olarak Paskalya'ya erişeceğine inanılır.
 

İran'daki Paskalya şölenine diğer din mehsupları da ilgi duyarlar. .jpg

İran'daki Paskalya şölenine diğer din mehsupları da ilgi duyarlar / Fotoğraf: Amin Khosroshahi/IS​​​​​NA

Paskalya, her yıl nisan ayının on beşinden sonraki ilk pazar olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla kırk günlük oruç/perhiz süresi de Katolikler arasında şubat ayında 'küllü çarşamba' denilen günde başlar. Bu isimlendirmenin sebebi, o gün kiliselere tövbeye çağrılan Hıristiyanların üzerine ölümü ve yeniden dirilişi, günahlardan affı sembolize eden kül serpilmesidir. (Hıristiyan Dini, s. 137) 
 

İran-İsfahan. Paskalya yumurta süsleme ve şenlikleri Nevruz etkinliklerini andırıyor.jpg

Paskalya yumurta süsleme ve şenlikleri Nevruz etkinliklerini andırıyor, İran, İsfahan

Katolik ve Ortodokslar kırk günlük Paskalya'ya hazırlık orucu/perhizi dışında her hafta çarşamba, cuma ve cumartesi günleriyle önemli yortu günlerinden önce de oruç tutarlar.

Hıristiyanlıkta başta bir aylık olan oruç ibadeti, sıcak bir mevsim olan yaza denk geldiği için ilkbahara alınmıştır. Bundan dolayı 10 gün daha ilave edilip 40 gün olarak tutulmuştur.

Belli bir dönem için, kırk (veya 43) gün oruç tutan Hıristiyanlar, kralın rahatsızlığı sebebiyle 10 gün daha ilave etmişler ve orucu 50 güne çıkarmışlardır.

Vasfı, zamanı ve sayısı değiştirilen Hıristiyan orucu, 'Büyük Perhiz' adıyla ağır bir şekilde tutulmuştur.

Hıristiyanların 'Paskalya Perhizi' olarak adlandırdıkları bu oruç onlar açısından çok önemlidir. İsa'nın çarmıha gerilmesi olayı sonrasında vuku bulduğuna inandıkları dirilişinin anısına gerçekleştirdikleri paskalya kutlamaları öncesindeki gün tutulan oruçtur.
 

İsa'nın yeniden dirilişine inanılan günün kutlandığı Paskalya Bayramı münasebetiyle  Aya Yorgi Kilisesi'nde düzenlenen ayin. Kaynak-ensonhaber.c.jpg

İsa'nın yeniden dirilişine inanılan günün kutlandığı Paskalya Bayramı münasebetiyle Aya Yorgi Kilisesi'nde düzenlenen ayin / Fotoğraf: ensonhaber.com

40 gün süren Paskalya orucu, İsa'nın çöldeki kırk günlük orucundan dolayı uzun tutulmaktadır. İsa'nın doğumunun kutlanması ve ahir zamanda geleceğine inanılması nedeniyle tutulan Noel orucu da Noel öncesinde dört hafta olarak tutulmaktadır.
 

İsa Mesih'in çöldeki mağarada sınanıp denendiğine inanılan günü tasvir eden resim.  Kaynak JamesTissot Brooklyn Müzesi.jpg

İsa Mesih'in çöldeki mağarada sınanıp denendiğine inanılan günü tasvir eden resim / Kaynak: JamesTissot Brooklyn Müzesi

Hıristiyanlıkta bireysel olarak tutulan orucun günleri çarşamba, cuma, cumartesidir. Hıristiyanlara göre çarşamba, İsa'nın ele verildiği gün, cuma öldüğü gün, cumartesi de gömüldüğü gün olarak bilinmektedir.
 

İstanbul Kariye Camisi'nde İsa Mesih'in Kana Köyü'nde suyu şaraba  çevirmesinin tasviri. Kaynak-kutsalkitap.org_.jpg

İstanbul Kariye Camisi'nde İsa Mesih'in Kana Köyü'nde suyu şaraba çevirmesinin tasviri / Kaynak: kutsalkitap.org

Hıristiyanlıkta üç tür oruç vardır: Normal, tam ve kısmi.

Normal oruç, sadece yemeden uzak durmadır. İçmeye normal oruçta müsaade edilmektedir.

Tam oruçta hem yemeden hem içmeden uzak durulur. Hiçbir yiyecek yahut içecek ağza konulmaz.

Kısmi oruçta ise tadı güzel bir yiyecek, et yemeği ve şarap içmeme şeklindedir. Hıristiyanlıkta en yaygın olanı tam oruçtur ve iki etsiz öğün orucu olup içmeye müsaade edilir.

Hemen bütün Hıristiyan mezheplerinde, gece yarısından ertesi günün ilk yarısına kadar oruç tutmak farzdır.

Kimileri, iftarda yağlı yemek (özellikle süt ürünleri, yağlı ekmek, et ve yumurta türünden proteinli yemekleri) yemezler.

Bazıları, sabahtan akşama kadar yiyecek yememek ve su içmemek kaydıyla oruç tutarlar; bazıları ise sadece çarşamba günü oruçludur. 

Hıristiyanlıkta yirmi bir yaşını dolduranlar oruç tutmakla mükelleftir. Altmış yaşından sonra oruç mükellefiyeti düşmektedir.

Hastalık, ruhi ve bedeni kuvvetsizlik, fakirlik, askerlik durumu, ağır ve yorucu işçilik durumunda olanlar oruç ibadetinden muaf sayılmıştır.

Monofizit (İnsansal özelliğini yitirmiş İsa Peygamber'de sadece tanrısal bir doğa kaldığına inanan)

Hıristiyanlardan Süryani kilisesinde yıllık oruçlar şöyle sıralanır:

  1. Büyük oruç: Kırk günlük Paskalya öncesi oruca yedi günlük 'elem haftası' orucunun da eklenmesiyle tutulur.
  2. Ninova orucu: Şubat ayında tutulan on üç günlük oruçtur.
  3. Haziran başı perhizi: Üç gün sürer ve Havarilerin orucu sayılır.
  4. Ağustos perhizi: Meryem Ana orucu olarak bilinir.
  5. Aralık perhizi: 5-25 Aralık arasında Noel'e hazırlık amacıyla tutulur. 

Oruca başlama yaşı Ortodoks ve Süryani kiliselerinde on dört-on beştir.
 

Diyarbakır-Nisan 2022. Süryani cemaatin  tarihi Meryem Ana Kilisesi'nde katıldığı bir Paskalya ayini. Papaz Yusuf Akbulut'un yönetitği ayin 3 sa.jpg

Süryani cemaatin tarihi Meryem Ana Kilisesi'nde katıldığı bir Paskalya ayini. Papaz Yusuf Akbulut'un yönetitği ayin 3 saat sürüyor, Diyarbakır, Nisan 2022

Doğu kiliselerindeki Paskalya kutlamasının tipik örneğine Eidi Pâk (Farsça Eid-i Pâk Hojasteh Bad) şenliğinde rastlıyoruz.
 

İran'daki Ermenilerce  kutlanan Eid-i Pak Hojasteh Bad  isimli Paskalya şöleni-001.jpg

İran'daki Ermenilerce kutlanan Eid-i Pak Hojasteh Bad isimli Paskalya şöleni / Fotoğraf: Erfan Kouchari

Bu şenlik/bayram, sadece oralı Hıristiyanlar için değil, bütün İranlılar açısından önemlidir. Bilhassa Tahran ve İsfahan'daki Ermeni mahalleleri bu merasim sırasında pek süslü olur.

Paskalya'daki merasim âdetleri, İran'da kutlanan Nevruz bayramındakileri andırmaktadır. Rusya'daki yılbaşı kutlamalarının ise değişmez bir sembolü vardır: Ormanın babası ve Kar Kızı Snegurochka.
 

Hatay Samandağ Vakıflı Köyü Ermenilerinin Nisan 2022 Paskalya münasebetiyle katıldıkları ayin.Kaynak-ensonhaber.com_.jpg

Hatay Samandağ Vakıflı Köyü Ermenilerinin Nisan 2022 Paskalya münasebetiyle katıldıkları ayin / Fotoğraf: ensonhaber.com

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!
15
açık
Günün Anketi Tümü
31 MART YEREL SEÇİMLERDE İSTANBUL ADAYI KİM OLUR?
31 MART YEREL SEÇİMLERDE İSTANBUL ADAYI KİM OLUR?
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak 05:20
Güneş 06:47
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:31
Yatsı 20:52
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13