Montrö Boğazlar Sözleşmesi nedir? Ne zaman imzalandı, maddeleri neler?

İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın kontrolü hakkında kararları içeren Montrö Boğazlar Sözleşmesi 1936 yılında imzalanmıştır.

GÜNDEM 10.04.2021, 14:56
Montrö Boğazlar Sözleşmesi nedir? Ne zaman imzalandı, maddeleri neler?

Türkiye’ye Çanakkale ve İstanbul Boğazları üzerinde kontrol imkanı sunan anlaşma savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı verir. Uluslararası niteliğe sahip olan Montrö Boğazlar Sözleşmesi Türkiye’ye Boğazlar üzerinde de tam kontrol hakkı veriyor. Barış zamanında sivil gemilerin özgür şekilde geçişine imkan verir. Montrö Boğazlar Sözleşmesi Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelere ait savaş gemilerinin de geçişini sınırlıyor. Montrö Boğazlar Antlaşması maddeleri ülkemiz tarafından da kabul edilerek imza altına alınmıştır. Türkiye tarafından önemli uluslararası bir anlaşma olarak kabul ediliyor.

Montrö Boğazlar Sözleşmesini İmzalayan Ülkeler

20 Temmuz 1936 yılında Bulgaristan, Fransa, Yunanistan, Avustralya, Romanya, Japonya, Yugoslavya, Sovyetler Birliği desteği alınarak imzalanmıştır. Montrö Boğazlar Sözleşmesi tam metni günümüzde hala yürürlüktedir. Ülkemize kısıtlanmış olan hakları iade edilmiş olup, boğazlar bölgesinin egemenliği de Türkiye’ye geçmiştir. Türkiye daha önce Sovyetler Birliği ile yaptığı saldırmazlık anlaşması uyarınca Sovyetler Birliğinin de gereken desteğini almıştır. Sözleşme 9 Kasım 1936 yılında yürürlüğe girdi. Milletler Cemiyeti Sözleşmesine 11 Kasım 1936 yılında kaydedilmiş olup günümüzde de yürürlüktedir.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi Fesih Şartları

Montrö Boğazlar Sözleşmesi yürürlüğe girdikten sonra 20 yıl daha sürecektir. Sözleşme 1. Maddesinde doğrulanan gidiş ve geliş özgürlüğü ilkesinin de sonsuz süresi olacaktır. 20 Temmuz 1956 yılında sözleşmenin süresi bitmiş olup sözleşmeyi imzalayan devletler değiştirebilmek için girişime girdi, başarılı olamadılar. Montrö Boğazlar Sözleşmesi bitiş tarihi geldiği zaman yapılmaya çalışılan değişimler yapılamadı. Uluslararası Deniz Hukuku kuralları, fesih şartlarında da olduğu gibi gemilerin uğramadan geçiş hakkı gereğince sözleşmenin değişmesi durumunda bile Türk Boğazlarından geçecek gemilerden zorunlu ücret talep edilmemesi kararlaştırılmıştır.

Montrö Boğazlar Sözleşmesinin Genel Hükümleri 

Boğazların şartsız, kayıtsız Türkiye Cumhuriyeti’ne bırakılması, tahkimat düşman saldırısına karşı koyabilecek durumda olması için hendek, siper, haberleşme gibi çeşitli savunma tesislerini yapma hakkı tanınıyor. Sözleşme maddelerine göre Türk hükümeti savaş gemilerinin Boğazlar Bölgesinden geçişiyle ilgili hükümlerin yürütülmesine göz kulak olacaktır. Montrö Boğazlar Sözleşmesi maddeleri incelendiğinde 1. Maddenin Bağıtlı Yüksek tarafların Boğazlar Bölgesinde yer alan denizden gidiş-geliş ve geçiş ulaşım özgürlüğü ilkelerini doğrulayarak kabul eder şeklindedir. Antlaşma maddelerinde ise ticaret ve savaş gemileri hakkında kesimler bulunuyor. En çok merak edilen 10 madde ise barış zamanında hafif su üstü gemilerinin nasıl girebileceği hakkında ayrıntı vermektedir. Sözleşme Türkiye’ye Boğazlar üzerinde tam kontrol hakkı vermekte olup barış zamanında sivil gemilerin özgürce geçişini de garantiler. Türkiye’ye İstanbul ve Çanakkale Boğazlarında da kontrol ve geçiş düzenleme hakkı verir. 

Montrö Boğazlar Sözleşmesi İle Türkiye’ye Verilen Haklar

Türkiye açısından Sözleşme’nin kazanımları arasında 1923 tarihli Boğazlar Sözleşmesi’nin getirdiği kısıtlamaların kaldırılması da gösteriliyor. Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile her iki Boğazın ve boğazların giriş noktasını kapsayan alanda Türkiye’nin egemenlik hakkı da tesis edildi. Montrö’nün Türkiye’ye kazandırdığı 3 adet büyük temel hak vardır. Bu haklar şu şekilde sıralanabilir:

●1923 yılında kurulan Boğazlar Komisyonu’nun yetkileri Türkiye’ye devrilerek egemenliğin kurulması sağlanmıştır.

●Boğazlar Bölgesi askerli hale getirildi. Bu işlemden sonra Türkiye Boğazlar bölgesinde yeniden asker bulundurabilme hakkı elde etmiştir.

●Yakın savaş ve normal savaş halinde Türkiye’ye yabancı savaş gemilerinin geçişlerine kısıtlama koyulması yetkisi de tanınmıştır. Ayrıca tek seferde geçilebilen savaş gemileri tiplerine, ağırlığına, sayılarına sınırlamalar getirilmiştir. Bu durum için ise önceden haber verilmesi şartı konulmuştur.

(Türkiye Ekspres Haber)

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!
15
açık
Günün Anketi Tümü
31 MART YEREL SEÇİMLERDE İSTANBUL ADAYI KİM OLUR?
31 MART YEREL SEÇİMLERDE İSTANBUL ADAYI KİM OLUR?
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak 05:20
Güneş 06:47
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:31
Yatsı 20:52
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13