Deprem felaketi sonrasında birçok ilde binaların güvenliği sorgulanmaya başlandı. Bu amaçla da risk tespiti talepleri ciddi ölçüde arttı. Yapılan testlerin sonucunda binaları riskli çıkan vatandaş bugünlerde iki seçenekle baş başa kalıyor: YIKIP YENİSİNİ YAPMAK ya da GÜÇLENDİRMEK. Peki güçlendirme için nereye nasıl başvuru yapılacak, doğru firma nasıl seçilecek?
BİNAMDA GÜÇLENDİRME İHTİYACI OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLARIM?
İnşaat Mühendisi Musa Karagöz, "Binaların güvenliğini öğrenmek için iki yöntem var. Biri risk tespiti. Bunun için bakanlık lisanslı kurumlara başvuru gerekiyor. Ortalama bir hafta sonunda riskli ya da risksiz kararı çıkıyor. Bu testi yaptırdığınızda hızlı bir yıkım ya da güçlendirme süreci başlıyor. Çünkü karar, hem bakanlık il müdürlüklerine hem de tapuya bildiriliyor. Tapuya şerh düşerken, maliklere de evleri boşaltması için tebligat yollanıyor. Önce 60 gün, sonra 30 gün ek süre veriliyor. Ev sahipleri yıkmazsa ilgili belediye ya da bakanlık yıkımı yapıyor. Güçlendirme düşünenlerin bu yıkım gerçekleşmeden hızlıca güçlendirme projesi hazırlatması ve ruhsat alması gerekiyor.
Diğer seçenek ise özel şirketlerce yapılan yapı performans testi. Bu testte daha kapsamlı bir çalışma yapılıyor. Sadece riskli ya da risksiz denilmiyor, deprem yönetmeliğine uygun mu, olası depremde ayakta kalır mı, hasar alır mı bildiriliyor. Testin sonuçları da kamu yetkilileri ile değil sadece o binada yaşayanlarla paylaşılıyor. Yeni bir eve taşınma imkânı olmayanlar tahliye edilmekten çekindiği için bu yolu seçiyor. Ancak bu testin diğer teste kıyasla daha maliyetli olduğunu belirtmek gerek. 10 kattan az binalarda risk tespiti tek katta yapılıyor ve toplam 7-10 bin lira alınıyor. 10 kattan fazla ise her katta çalışılıyor ve kat başına 4-6 bin lira talep ediliyor. Özel sektörün yaptığı testlerde ise kat sayısına bakılmaksızın her hatta çalışılıyor ve yine her kat için ortalama 4-6 bin lira isteniyor." diye belirtti.
RİSKLİ RAPORU ALDIKTAN SONRA NE YAPMALIYIM?
Riskli yapı kararı kesinleştikten sonra kat maliklerinin toplantıya çağırılması yasal zorunluluk. Güçlendirme yapılması için 4/5 çoğunluk aranıyor. Sonrasında teknik rapor ile güçlendirmenin mümkün olduğu kanıtlanıyor ve belediyeye ruhsat başvurusu yapılıyor. Rapor ve ruhsat sürecini, inşaatı yani güçlendirme çalışmasını yapacak mühendislik firmaları yönetiyor.
EV SAHİPLERİNDEN BİRİ İSTEMEZSE NE OLACAK?
Binada bağımsız bölüm sayısının 4/5 çoğunluğu ile karar alındığını ve bu çoğunluğun ruhsat için yeterli olduğunu belirten Karagöz, karara katılmayanlar için şu bilgileri paylaştı: “Güçlendirme kararına katılmayan malik için Kat Mülkiyeti Kanunu’na göre ödemesi gereken bedele her ay yüzde 5 yıllık yüzde 60 yasal faiz uygulanır. Örneğin 100 bin lira ödeyip güçlendirme yapabilecekken, 160 bin lira ve avukatlık masraflarını ödemek zorunda kalır.”
ADIM ADIM İŞLEMLER
Karagöz, derin bir güçlendirmede yapılan işlemleri şöyle anlattı:
- Kapsamlı bir güçlendirmede ilk adım zemin. Zeminin nasıl olduğuna bakılıyor, gerekli ise iyileştirme yapılıyor.
- Sonrasında temeli açıyoruz ve görülür hale getiriyoruz. Eğer ihtiyaç varsa radye temele çeviriyoruz ve mevcut temelle birleştiriyoruz.
- Betonarme perde ilavesi gerekliyse zeminden en üst kata kadar çıkıyoruz. Ya da bazı durumlarda mantolama yapıyoruz.
- Kolonları güçlendirmek için ‘karbon fiber’ uyguluyoruz. Bu aslında bir kumaş türü ve demirden 10 kat güçlü. Uçak, otomobil sanayisi ve savaş araçlarında kullanılıyor. Biz de son 25 yılda binalarda güçlendirme malzemesi olarak kullanıyoruz. Kolonları bu malzeme ile sarıp parçalanmasını, formunun bozulmasını önlüyoruz.
- Kolon kesilmesi tespit edildiyse bu defa çelikle eksiklikleri gideriyoruz. Bunu bir protez gibi düşünebiliriz.
- En son aşama olarak gerekli dış cephe düzenlemeleri ile süreci tamamlıyoruz.
ÖNERİDE BULUNDU
"Güçlendirme yolunu seçenler için en kritik konulardan biri de doğru mühendislik firmasını bulmak. Peki vatandaş işi verdiği firmanın güvenilir olduğundan nasıl emin olacak? Karagöz, şunları söyledi: “Bugün ülkemizde ihtiyacı karşılayacak sayıda güçlendirme yapabilecek mühendislik firması yok. Bunların sayısı artmalı, ancak güvenilir bir artış olmalı. Önerim firmaların iş bitirmelerine bakılması. Daha önce nereyi güçlendirdiği sorulmalı ve mümkünse o yapı sahipleriyle de görüşülmeli."
GÜÇLENDİRİLEN BİNA YIKILMADI
"Güçlendirme Türkiye gibi ekonomik kaynakları sınırlı ülkelerde çok uygun bir çözüm önerisi” diyen Karagöz,“Deprem bölgelerinde güçlendirilmiş yapıların performansını çok isabetli bulduk. Yan yana binalarda güçlendirme olan ayaktayken, yapmayan yıkıldı. Bu nedenle güçlendirmeye karşı bir korku duyulmamalı."
.
YAPI DENETİM SORUNU ÇÖZÜLMELİ
Güçlendirme projelerinin de yapı denetimine tabi olduğunu dile getiren Karagöz, bu alanda da büyük sorunlar olduğunu belirtti ve şunları söyledi: “YAPI DENETİM firmalarında güçlendirme projelerini denetleyecek yeterli personel yok. Bir de firmalar otomatik sistemden düşüyor. Ancak kimi firmalar kazançları diğer projelere göre az diye gelmek istemiyor, aylarca bekliyoruz. Bu nedenle önerimiz güçlendirme denetimi için ayrı bir havuz oluşturulsun, bu işi bilen kişiler yapıları denetlesi gerekiyor" ifadelerini kullandı.